Η 25η Μαρτίου αποτελεί διπλή γιορτή για όλους τους Έλληνες Χριστιανούς καθώς γιορτάζουμε τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και την επανάσταση των υπόδουλων Ελλήνων κατά του Τούρκου δυνάστη το 1821. Τι είναι όμως ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου και ποια είναι η επανάσταση του 1821; Γιατί τρώμε μπακαλιάρο σκορδαλιά δηλαδή ψάρι ενώ βρισκόμαστε σε περίοδο νηστείας; Και τέλος ποιοι γιορτάζουν σήμερα; Μείνε μαζί μου σε ένα ακόμη πολύ ενδιαφέρον άρθρο στο οποίο απαντώ σε κάθε ερώτημα από τα παραπάνω.

Ξεκινώντας, θέλω να σημειώσω ότι, ευαγγελισμός σημαίνει αναγγελία χαρμόσυνης είδησης και ετυμολογικά προέρχεται από το ευάγγελος (ευ+άγγελος < αγγέλω). Μιλώντας για τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου αναφερόμαστε στη χαρμόσυνη είδηση για τον Χριστιανισμό της επικείμενης γέννησης του Ιησού Χριστού, που δόθηκε από τον αρχάγγελο Γαβριήλ προς τη Μαριάμ (Μαρία) δηλαδή την αναγγελία προς την Παναγία ότι θα κυοφορήσει τον Υιό του Θεού, γεγονός το οποίο περιγράφει ο Απόστολος Λουκάς στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιον (κεφάλαιο 1ο, στίχοι 24-38) το οποίο περιλαμβάνεται στην Καινή Διαθήκη.

Κατά τους στίχους του Ευαγγελίου, ο Αρχάγγελος Γαβριήλ, σταλμένος από τον Θεό, συναντά τη Μαρία στο μέρος όπου διέμενε και της απευθύνει τον χαιρετισμό ‘’Χαίρε, κεχαριτωμένη ο Κύριος μετά σου’’. Στον χαιρετισμό αυτό, η Μαρία αντιδρά φυσιολογικά για ένα κορίτσι περίπου δεκατεσσάρων ετών, που θα είχε σχεδόν μηδενικές κοινωνικές συναναστροφές. Ωστόσο, η Μαρία ταράχτηκε από το λόγο του Αρχαγγέλου και αρχίζει να διερωτάται “ποταπός είη ο ασπασμός ούτος”, δηλαδή από που προέρχεται και που αποβλέπει ο χαιρετισμός αυτός. Ο άγγελος, βλέποντας το δισταγμό της, την καθησυχάζει με τη φράση “Μή φοβού, Μαριάμ” δηλαδή μη φοβάσαι, Μαρία. Αμέσως μετά της δηλώνει ότι βρήκε χάρη από το Θεό.

Ακολούθως, ο Γαβριήλ φανερώνει το περιεχόμενο της ευαγγελίας του. Η Μαρία πρόκειται να φέρει στον κόσμο ένα γιο τον οποίο θα ονομάσει Ιησού και ο οποίος “έσται μέγας” θα είναι μέγας και θα αναγνωριστεί από όλους ως “Υιός Υψίστου”. Και θα του δώσει ο Θεός το θρόνο του Δαβίδ του προγόνου του και θα βασιλεύει στον οίκο του Ιακώβ παντοτινά “και της βασιλείας αυτού ούκ έσται τέλος” που σημαίνει ότι και της βασιλείας του δεν θα υπάρξει τέλος.

Αμέσως μετά, η Μαρία εκφράζει μια εύλογη απορία στον άγγελο, όταν της αναγγέλλει ότι θα γίνει η μητέρα του Μεσσία: “Πώς έσται μοι τούτο, επεί άνδρα ου γινώσκω;” που σημαίνει “πως θα γίνει αυτό, αφού δεν συνευρίσκομαι με άνδρα;”. Ο Λουκάς υπαινίσσεται πως η Μαρία ρωτάει όχι από απιστία αλλά για να μάθει τον τρόπο. Το ερώτημα της Μαρίας, οδηγεί τον Γαβριήλ να της αναγγείλει την παρθενική σύλληψη του Ιησού με τρόπο υπερφυσικό, “Πνεύμα Άγιον επελεύσεται επί σε και δύναμις Υψίστου επισκιάσει σοι· διό και το γεννώμενον άγιον κληθήσεται Υιός Θεού”. Κατόπιν, ο άγγελος συνεχίζει, και ως πιστοποίηση της δύναμης του Θεού για το θέμα αυτό της σύλληψης, φέρνει το παράδειγμα της Ελισσάβετ (μητέρα του Ιωάννη του Προδρόμου) η οποία αν και ήταν σε προχωρημένη ηλικία βρισκόταν ήδη στον έκτο μήνα της κυοφορίας της.

Στο τέλος της Ευαγγελικής περικοπής, ένα σημαντικό, θεολογικό μήνυμα περιέχεται, ο Γαβριήλ τελείωσε μεν την ευαγγελία του προς την Παρθένο, όχι όμως και την αποστολή του. Περιμένει τη συγκατάθεση της Μαρίας. Η Μαρία αποκρίθηκε “Ιδού είμαι η δούλη του Κυρίου. Ας γίνει σε μένα συμφώνως προς το λόγο σου”. Και έφυγε από αυτή ο άγγελος (έχοντας φυσικά πάρει τη συγκατάθεσή της). Για τον Λουκά, ούτε μια τέτοια σπουδαία ενέργεια του Θεού δεν αφαιρεί από τον άνθρωπο το χάρισμα της συνδημιουργίας.

Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου αποτελεί τη μοναδική από τις πέντε μεγάλες θεομητορικές εορτές που βασίζεται στην Καινή Διαθήκη. Θεομητορικές εορτές ονομάζονται οι θρησκευτικές χριστιανικές εορτές που έχουν καθιερωθεί με τις «Δεσποτικές εορτές» και ειδικά για την Παναγία. Με αυτές τις εορτές τιμώνται γεγονότα του επίγειου βίου της από τη Γέννηση έως και την Κοίμησή της. Οι Θεομητορικές εορτές κατά την Ορθόδοξη εκκλησία είναι η Υπαπαντή, Ο Ευαγγελισμός, η Κοίμηση, το Γενέσιο ή Γενέθλιο και τα Εισόδια της Θεοτόκου. Άλλες θεομητορικές εορτές που δεν περιλαμβάνονται όμως στις κύριες είναι της Ζωοδόχου Πηγής, της Αγίας Σκέπης και Ρόδου του Αμάραντου προς τιμή των οποίων φέρονται πολλοί ιεροί ναοί.

Συνεχίζοντας και αφού απάντησα στο ερώτημα περί του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου προχωρώ στα επόμενα. Στις 25 Μαρτίου εκάστου έτους δηλαδή την ημέρα του εορτασμού του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου γίνεται και ο εορτασμός της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Έπειτα από 400 χρόνια σκλαβιάς και ενώ ο ελληνικός λαός είχε προσπαθήσει ξανά να επαναστατήσει, περίπου 80 φορές (80 επαναστάσεις) μέσα στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, ορίστηκε η ημέρα της 25ης Μαρτίου, ως η ημέρα έναρξης της Ελληνικής Επανάστασης κατά του Τουρκικού ζυγού, από τον αρχηγό της Φιλικής Εταιρείας Αλέξανδρο Υψηλάντη «ως ευαγγελιζομένη την πολιτικήν λύτρωσιν του ελληνικού έθνους», η οποία συνέβαλε τα μέγιστα στην απελευθέρωση ολόκληρου του γένους. Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρω τη δήλωση που έκανε ο ίδιος ο <<Γέρος του Μοριά>>, Θεόδωρος Κολοκοτρώνης στη σπουδαία ομιλία του στην Πνύκα, «ὅταν ἐπιάσαμε τά ἅρματα εἴπαμε πρῶτα ὑπέρ πίστεως καί ἔπειτα ὑπέρ πατρίδος», δηλαδή οι Έλληνες της Επανάστασης του 1821, επαναστάτησαν πρώτα για την Πίστη και έπειτα για την Πατρίδα.

Ο εορτασμός της 25ης Μαρτίου καθιερώθηκε το 1838 με Βασιλικό Διάταγμα από την κυβέρνηση του Όθωνα. Οι εκδηλώσεις εορτασμού περιλαμβάνουν παρελάσεις στρατιωτικών τμημάτων, μαθητών, συλλόγων, δοξολογίες σε ναούς καθώς και άλλες εορταστικές εκδηλώσεις. Επιπλέον η ημέρα αυτή αποτελεί επίσημη αργία στην Ελλάδα και στην Κύπρο.

Σημαντική παράδοση την ημέρα της 25ης Μαρτίου αποτελεί η κατανάλωση του μπακαλιάρου. Η παράδοση αυτή ξεκίνησε έπειτα από απόφαση της εκκλησίας, η οποία εν μέσω νηστείας και θέλοντας να τιμήσει αυτή τη χαρμόσυνη ημέρα, αποφάσισε να επιτρέψει την κατάλυση του οίνου, του ψαριού και του λαδιού. Με απλά λόγια αποφάσισε την ημέρα αυτήν να διακόπτεται η νηστεία (για την ακρίβεια επέτρεψε ένα μικρό παραστράτημα καθώς συνεχίζεται η αποχή από κρέας και γαλακτοκομικά) προς χάριν της χαρμόσυνης αυτής ημέρας ώστε να μπορεί ο κάθε Έλληνας Χριστιανός να γιορτάσει.

Ο λόγος που προτιμήθηκε ο μπακαλιάρος το λεγόμενο <<ψάρι του μπακάλη>> ο οποίος έφτασε στο ελληνικό τραπέζι τον 15ο αιώνα, είναι ότι παστώνεται εύκολα, και για αυτό το λόγο μπορεί να διατηρηθεί για περισσότερες ημέρες από οποιοδήποτε άλλο φρέσκο ψάρι και κατά συνέπεια να ταξιδέψει αναλλοίωτο ακόμα και σε ορεινές ή και πιο απομακρυσμένες περιοχές. Ο βακαλάος (μπακαλιάρος) αποτέλεσε μία εύκολη και φθηνή λύση για τους πιστούς οι οποίοι μπορούσαν να τον βρουν παστό σε όλα τα μπακάλικα της χώρας και να τον συνοδέψουν με την παραδοσιακή σκορδαλιά η οποία χρησιμοποιείται ως βούτημα για τα τηγανητά ψάρια.

Κλείνοντας, θέλω να αναφέρω τα ονόματα που γιορτάζουν σήμερα, για τα οποία χρειάστηκε να συμβουλευτώ μία εφαρμογή εορτολογίου και σύμφωνα με την οποία είναι, Βαγγέλης, Βάγγος, Αγγελής, Ευαγγελία, Βαγγελιώ, Βαγγελίτσα, Λίτσα, Εύα, Κέλλυ, Λιλή, Αγγελική, Άντζελα, Άντζυ, Αγγέλα, Αγγελίνα, Άγγελος, Αγγελής (υπάρχουν και άλλες ημερομηνίες που γιορτάζει αυτό το όνομα) και Εθνεγερσία.

Χρόνια πολλά σε όλους!

Photo by Evita Babouni, Instagram: evita__gallery

Τα λέμε στο επόμενο άρθρο..