Στο σημερινό άρθρο αναφέρομαι στη σημασία και τον εορτασμό της Καθαρά Δευτέρας καθώς επίσης και στη σημαντικότερη περίοδο νηστείας για τους Χριστιανούς, τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή ή αλλιώς τη Σαρακοστή.

Σύμφωνα με τη σελίδα Wikipedia η Καθαρά Δευτέρα ονομάστηκε έτσι γιατί οι Χριστιανοί «καθαρίζονται» πνευματικά και σωματικά. Πέφτει κάθε χρόνο στο ξεκίνημα της 7ης εβδομάδας, δηλαδή 48 ημέρες πριν την Κυριακή της Ανάστασης του Χριστού, το χριστιανικό Πάσχα. Είναι μέρα νηστείας αλλά και μέρα αργίας για τους Χριστιανούς. Η νηστεία διαρκεί για 40 ημέρες όσες και οι μέρες της νηστείας του Χριστού στην έρημο. Την ημέρα αυτή ξεκινάει η Σαρακοστή για την Ορθόδοξη Εκκλησία, ενώ ταυτόχρονα σημαίνει το τέλος των Αποκριών.

Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή ή αλλιώς η Σαρακοστή που σημαίνει «Μεγάλες 40 Ημέρες», είναι σημαντικότατη περίοδος νηστείας στο εκκλησιαστικό ημερολόγιο των Ορθοδόξων Χριστιανών, η οποία προετοιμάζει τους Χριστιανούς για τη μεγαλύτερη εορτή του εκκλησιαστικού ημερολογίου,
το Πάσχα. Καθιερώθηκε τον 4ο αιώνα και αποτελεί την αρχαιότερη από τις μεγάλες νηστείες της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Αρχικά διαρκούσε έξι εβδομάδες ενώ αργότερα, προστέθηκε και η έβδομη εβδομάδα.

Η Σαρακοστή περιλαμβάνει συνήθως ολόκληρο τον μήνα Μάρτιο. Χαρακτηριστική είναι η ελληνική ερωτηματική δημώδης έκφραση «Λείπει ο Μάρτης από τη Σαρακοστή;», που συνηθίζεται να λέγεται σκωπτικά για πρόσωπα τα οποία αρέσκονται να παίρνουν μέρος σε κάθε συμβάν.

Αντίστοιχα με τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή των Ορθοδόξων Χριστιανών, υπάρχει νηστεία σαράντα ημερών στη Δυτική Χριστιανοσύνη. Υπάρχουν κάποιες διαφορές στον υπολογισμό της Σαρακοστής (πέραν του υπολογισμού της ημέρας του Πάσχα) και το πώς αυτή ασκείται τόσο λειτουργικά στη δημόσια λατρεία της εκκλησίας όσο και ατομικά.

Ο Εορτασμός της Καθαρά Δευτέρας στην ύπαιθρο είναι γνωστός και ως “Κούλουμα”. Για την ετυμολογία του ονόματος που παραμένει άγνωστη, όπως και η αρχή του εορτασμού, υπάρχουν πολλές απόψεις. Κατά μερικούς προήλθε από τον αναγραμματισμό της λατινικής λέξης “cumulus’’ (κούμουλους) που σημαίνει σωρός, αφθονία ή επίλογος, υποδηλώνοντας έτσι το πολύ φαγοπότι με πολύ χορό, ή το τέλος της εορταστικής περιόδου της αποκριάς.

Στο τραπέζι της Καθαρά Δευτέρας κυρίαρχη θέση κατέχει η λαγάνα, όπου το όνομά της προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό “λάγανον”, παρασκευάζεται μόνο εκείνη τη μέρα και αποτελεί ένα άζυμο ψωμί με ιδιαίτερο συμβολισμό ένα ιστορικό γεγονός που έγινε στην Παλαιά Διαθήκη στον λαό του Ισραήλ, την έξοδο των Εβραίων από τη σκλαβιά του Φαραώ. Επιπλέον τρώμε ταραμά, χαλβά, θαλασσινά, λαχανικά, ελιές και φασολάδα χωρίς λάδι.

Το πιο διαδεδομένο έθιμο την ημέρα της Καθαρά Δευτέρας είναι το πέταγμα του χαρταετού ο οποίος έχει τη δική του συμβολική μέσα στο χώρο της εκκλησίας. Προέρχεται από την Κίνα όμως στο Βυζάντιο απέκτησε νόημα για τους Χριστιανούς. Και γι’ αυτό η “ουρά” του χαρταετού πρέπει να συμβαδίζει με το μέγεθός του, διότι η ουρά και ο χαρταετός συμβολίζουν τον άνθρωπο, την ψυχή και το σώμα του.

Επίσης σε κάθε περιοχή της Ελλάδας αναβιώνουν έθιμα με ξεχωριστούς συμβολισμούς όπως το ‘’Γαϊτανάκι’’ που έφεραν από τη Μικρά Ασία οι πρόσφυγες, του Κουτρούλη ο Γάμος στη Μεθώνη Μεσσηνίας, ‘’Μπουρανί’’ στον Τύρναβο, ο Αλευροπόλεμος στο Γαλαξίδι, το έθιμο του Γληγοράκη στη Βόνιτσα ενώ στον Πεντάλοφο Κοζάνης, οι ντόπιοι δεν πετούν χαρταετό την Καθαρά Δευτέρα, αλλά αυτοσχέδια, μικρά αερόστατα που έχουν κατασκευάσει οι ίδιοι.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την Καθαρά Δευτέρα και τη Σαρακοστή σου προτείνω να παρακολουθήσεις τα 2 βιντεάκια του καναλιού Geron Nektarios στο YouTube, που θα βρεις στο τέλος του άρθρου.

Κλείνοντας θέλω να τονίσω την τεράστια σημασία που έχει η περίοδος της νηστείας της Σαρακοστής για όλους του Χριστιανούς οι οποίοι ξεκινούν την Καθαρά Δευτέρα έναν πνευματικό αγώνα με σκοπό να γυμνάσουν την ψυχή τους, για να ανέβουν την σκάλα των αρετών ώστε αυτή να εισέλθει στη Βασιλεία των Ουρανών δηλαδή στον Παράδεισο. 

Καλή Σαρακοστή σε όλους!